تست ASQ در سال ۱۹۸۰ دردانشکده بهداشت دانشگاه اورگون آمریکا طراحی شده است. تا سال ۱۹۹۸ پرسشنامه تا سنین ۶۰ ماهگی کامل شد. اولین نسخه چاپ شده رسمی پرسشنامه ASQ در سال ۱۹۹۵ در اختیار سرویس های بهداشتی قرار گرفت و در نیویورک ،فلوریدا، داکوتای شمالی، مینه سوتای غربی بعنوان ابزار مناسب برای غربالگری کودکان بکار گرفته شد.
رشد و تکامل کودکان یکی از اساسی‌ترین موضوعات در سلامت و رفاه آن‌هاست. پرسشنامه سنین و مراحل تکامل (ASQ) ابزاری استاندارد و علمی است که برای پایش و ارزیابی جنبه‌های مختلف رشد کودک طراحی شده است. این پرسشنامه در مراکز درمانی، آموزشی، و توسط خانواده‌ها برای ارزیابی تکامل کودکان از بدو تولد تا سن پیش‌دبستانی استفاده میشود.
علت طراحی این برنامه :
۱- والدین نیازمند ابزارهایی برای آگاهی از وضعیت کودکان درمعرض خطر یا دچار انواع معلولیت هستند .
۲- کودکانی که از نظر عوامل محیطی، مشکلات پزشکی یا مسایل بیو لوژیک دچار مشکلاتی هستند، نیاز مند روشهایی هستند تا روند رشد وتکامل آنها ارزیابی شود.
۳- فشار فزایندهی اقتصادی روی دولت هاو خانواده های دارای کودک معلول جهت تشخیص ودرمان اختلالات این کودکان.
تکامل به فرایند تغییرات تدریجی در جنبه‌های مختلف جسمی، شناختی، احساسی و اجتماعی کودک اشاره دارد. این تغییرات به صورت پیوسته رخ می‌دهند و هر مرحله از رشد کودک به پیش‌نیازهایی برای مراحل بعدی بستگی دارد. ابزارهایی مانند ASQ به درک بهتر این روند کمک می‌کنند.
پرسشنامه ASQ به گونه‌ای طراحی شده است که هر بخش به طور مستقل یکی از جنبه‌های رشد را مورد بررسی قرار دهد. این بخش‌ها شامل موارد زیر هستند:
هر پرسشنامه برای یک گروه سنی خاص طراحی شده و سوالات به گونه‌ای انتخاب شده‌اند که رفتارهای معمول آن سن را پوشش دهند.
این پرسشنامه ها در خانواده های فقیر و یا با سطح تحصیلات پایین نیز براحتی قابل تکمیل است
کارکرد این تست ها براساس ارزیابی توسط خانواده استوار است و متشکل از ۲۰ پرسشنامه در سنین ۲-۴-۶-۸-۱۰-۱۲-۱۴-۱۶-۱۸-۲۰-۲۲-۲۴-۲۷-۳۰-۳۳-۳۶-۴۲-۴۸-۵۴ و ۶۰ ماهگی می باشد.
هر پرسشنامه ۳۰ سئوال شامل۶ سوال برای هر یک از حیطه های پنجگانه می باشد:
۱- برقراری ارتباط (communication)
۲- حرکات درشت اندام ها(Gross motor)،
۳- حرکات ظریف (fine motor)،
۴- توان حل کردن مسئله (problem solving)،
۵- رفتار های شخصی– اجتماعی (personal-social)
هر سوال ۲ شرط برای انتخاب شدن دارد:
اول اینکه به راحتی توسط والدین قابل مشاهده و گزارش باشد،
دوم اینکه این سوال براحتی احتمال وقوع در داخل منزل داشته باشد و تابع فرهنگ خاصی نباشد.
برای هرسوال ۳ گزینه پاسخ:
“بله” برای موقعی که کودک قادر به انجام آن کار هست ،
“هنوز نه” برای موقعی که اصلا چنین توانی ندارد ،
“گاهی” برای انجام این فعالیت بعضی اوقات توانایی دارند؛ در نظر گرفته شده است .
پس از تکمیل پرسشنامه ها توسط خانواده ،پزشک یا فرد مسئول ارقام بدست آمده را بانقاط برش (cut-off point )بدست آمده مقایسه می کنند.
– به پاسخ”بله” ۱۰ امتیاز
– هنوز نه” ۵ امتیاز،
– “خیر” صفر امتیاز تعلق می گیرد . جمع امتیاز برای هر یک از ۵ حیطه مورد مقایسه با امتیاز بندی استاندارد مقایسه می شود و در صورتی که امتیاز کودک از حد استاندارد کمتر باشد، کودک در همان حیطه نیاز به بررسی کامل دارد
تکمیل پرسشنامه ۲۰ -۱۵ دقیقه وقت می خواهد
نکته: الزاماً بدست آوردن حداکثر امتیاز به معنی با هوش بودن کودک نیست بلکه به معنی آن است که کودک در حیطه های تکاملی مشکل ندارد. توانایی تست در تعیین اختلال تکاملی بیش از ۹۶ درصد محاسبه شده است
بعد از تکمیل پرسشنامه ها و مقایسه امتیازات بدست آمده با نقاط برش توسط فرد مسئول،درصورتی که کودک:
– در هر یک از حیطه ها امتیاز لازم را بدست نیاورده باشد: برای بررسی بیشتر ارجاع میشود،
– درتمام حیطه ها امتیاز لازم را بدست آورده است ولی والدین از تکامل کودک نگران هستند و یا اینکه در یک حیطه امتیاز کسب شده نزدیک نقطه برش است، توصیه میشود برای بررسی بیشتر مجدداً در فاصله زمانی نزدیک مراجعه نماید.
در مواجهه با والدین دارای کودک نیازمند بررسی بیشتر، باید نکته زیر رعایت شود:
یک تست به تنهایی نمیتواند تمام توانایی ها یا ناتوانی کودک را اندازه بگیرد، لذا نیازمند ارزیابی کودک با روشهای دیگر اندازه گیری هستیم.
اگر نتایج پرسشنامه نشان‌دهنده تأخیر در یکی از حوزه‌های رشد باشد، می‌توان برنامه‌های درمانی یا آموزشی ویژه‌ای برای کودک تدوین کرد. این مداخلات ممکن است شامل گفتاردرمانی، کاردرمانی یا آموزش‌های ویژه برای والدین باشد.
پرسشنامه سنین و مراحل تکامل (ASQ) یک ابزار جامع و کاربردی است که به والدین و متخصصان کمک می‌کند از روند رشد کودکان اطمینان حاصل کنند و در صورت نیاز، مداخلات مناسبی انجام دهند. استفاده از این پرسشنامه می‌تواند نقش کلیدی در ارتقای کیفیت زندگی کودکان ایفا کند.
